Ik had gemeend de jarige een plezier te
doen met De Draagbare Encyclopedie van de
Domheid. Een boek van schrijver en ‘domgeer’ Matthijs van Boxsel, die ik al
jaren volg. In het licht van de ondraaglijke domheid op wereldschaal heb er
mijn eigen dwaasheid mee leren relativeren. Dat luchtte op, kan ik u
verzekeren. Het maakte me duidelijk dat niemand intelligent genoeg is om zijn
eigen domheid te begrijpen. Dat inzicht gunde ik deze jarige ook.
Vanaf het moment dat ik zijn zuinig lachje
zag bij de aanblik van de kaft van het boek en zijn vrouw daarbij onbedaarlijk
hard hoorde schateren, wist ik dat mij geen avondvullend programma te wachten
stond. Het boek ging gierend en brullend rond. Mijn inzicht in de feesteling
werd luid geprezen. Maar de sfeer werd er niet beter op. Het feestvarken zelf
voelde zich een gebeten hond. Nog voordat het buffet met koude schotel werd
geopend, was ik vertrokken. Later vernam ik dat de jarige net had vernomen dat
hem ontslag wachtte. Achteraf begrijp ik dat die Encyclopedie van de Domheid behoorlijk op zijn bezwaarde gemoed
moet hebben gedrukt.
Cadeaus kunnen een behoorlijke domper
zijn op de feestvreugde. Maar muziek kan ook er ook wat van. Na een dramatisch
spaak gelopen relatie stond mijn hoofd niet zo naar vrolijke bubblegumpop of teksten over de
existentiële zinloosheid van de liefde of het leven. Toen ik me uiteindelijk
weer eens op het verjaardagspartijtje van mijn broer vertoonde, trakteerde hij
me op My Baby Left Me van Elvis en
vrijwel het hele Only The Lonely-repertoire
van Roy Orbison. Ik dacht dat het hele universum me uitlachte. Kosmische
schaamte. Ik nam nog maar een troostend glas, terwijl Orbison tijdens it’s ooover met zijn markante tenorstem
onbereikbaar tot aan de sterren reikte.
Terug naar de draagbare domheid. De
kwalificatie domheid kennen we altijd een ander toe. Mijn buurman bijvoorbeeld,
hij is de overtreffende trap van dom. Ik acht de kans echter groot dat hij mij
een zelfde kwalificatie toedicht. Zelf staan we immers buiten de domheid die we
in anderen – neem koningin Maxima en het een
beetje dom aan het adres van haar echtgenoot – zo feilloos herkennen. Een
domoor signaleren we op grote afstand. Maar wie durft nu eens van zichzelf te
zeggen niet het grootste licht te zijn? Het predicaat enne sjtomme kloeët viel in mijn jeugd vrijwel iedereen ten deel
die wel eens uitgleed over een bananenschil, dronken werd van de combinatie
bier en sterke drank of anderzijds zijn hoofd stootte.
De sjtomme
kloeët was net als Zwarte Piet, paljas of harlekijn een stijlfiguur waarin
iedereen zich al dan niet tijdelijk kon herkennen. Dom zijn was toen nog heel
gewoon. De laatste jaren, nu de maakbaarheid van ons eigen bestaan steeds
verder oprukt en succes niet als geluk maar als plicht wordt gezien, heeft de
domme pechvogel het moeilijk. Succes is een keuze. Kunst, religie, literatuur –
de klassieke domeinen waarin de domheid, het noodlot en de overmoed vaak het
woord voeren – zijn naar de marge verdrongen. Niemand schijnt van harte toe te
geven dom te zijn. Een boek hierover valt bij sommigen dan ook verkeerd. Want
we lachen graag om anderen en niet om onszelf. Zoals de Duitsers zeer
toepasselijk plegen te zeggen: Dummheit und
Stolz wachsen auf einem Holz.
Je mag een gegeven paard niet in de bek
kijken, zou ik over mijn mislukt verjaardagspresentje willen opmerken. Dat
paard kan me gestolen worden. Ik wil namelijk het monster van de domheid in de
bek kijken en daarbij toegeven zelf de eerste te zijn die een schuiver maakt op
het levenspad of flatert in het liefdesbootje. Mens zijn betekent je domheid
willen begrijpen. Mocht u me ooit uitnodigen op een feestje, dan weet u welk
cadeau u te wachten staat. Misschien ben ik die avond ook weer snel thuis. Maar
ik denk nu, bij nader inzien, toch wat langer te blijven. Want meestal ga ik namelijk
als laatste en heb ik daar de volgende dag spijt van als haren op mijn hoofd. Ik
geloof dat ik De Encyclopedie van de
Domheid heb uitgelezen zonder er ook maar iets van te leren. Inderdaad,
over domheid gesproken! Draaglijk, ondraaglijk, maar in ieder geval monumentaal
en encyclopedisch. Lees het!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten